TFP

Transference Focused Psychotherapy (TFP) is een ambulante intensieve, langdurige, individuele psychotherapie van twee zittingen per week, toegepast bij borderline problematiek en op indicatie bij andere persoonlijkheidsstoornissen.
TFP beoogt de extreme belevingen van ‘goed’ en ‘slecht’ dichter bij elkaar te brengen, zodat het leven dragelijker en begrijpelijker wordt. TFP richt zich op de ‘overdracht’ (transference), dat wil zeggen: op alles wat iemand in een contact aan een ander toeschrijft, zoals gedachten, gevoelens en bedoelingen. De manier waarop de patiënt zichzelf en de ander ziet plus het gevoel dat daarbij hoort, staat centraal. Deze elkaar afwisselende ‘dyades’ - bestaande uit een beeld van zichzelf en een beeld van de ander en het verbindende gevoel - vormen volgens de psychoanalytische object-relatie- theorie de bouwstenen van onze innerlijke wereld. Ze ontwikkelen zich vanaf de geboorte in het contact met de belangrijkste opvoeders en bepalen de blik waarmee we de wereld tegemoet treden. TFP onderzoekt de relatie die de patient aangaat met de therapeut, immers daarin spelen dezelfde patronen, angsten, misvattingen en wensen zoals de patient die ervaart in andere contacten. In de therapie kan 'het beeld stil gezet worden' om dat samen te onderzoeken. Daar kunnen deze problemen onder vier ogen worden ervaren, onderzocht en besproken - zonder negatieve gevolgen. Welke veronderstellingen heeft de patient, waar gaat het steeds mis􏰅 Doel is dat de patient uiteindelijk een vollediger beeld krijgt van zijn eigen kenmerken en die van anderen reëler inschat, zodat verwachtingen en beperkingen beter hanteerbaar worden.
TFP is een ‘ik-en-jij-behandeling’, een relationele behandeling waarin de behandelaar zich inzet om ‘mee te kijken’ met de patiënt naar hoe deze zichzelf en de mensen om zich heen waarneemt. TFP richt zich vooral op blijvende veranderingen in de manier waarop mensen zichzelf en anderen beleven.
Onderzoek toont aan dat mensen na TFP minder (zelf-)destructief en wanhopig zijn én dat ze zich veiliger en meer op hun gemak voelen in relaties tot anderen. Hun vermogen om over zichzelf en anderen te denken neemt toe en hun conflicten nemen af. Werk, liefdesrelaties en gezin gaan beter.
TFP beoogt blijvende veranderingen in de innerlijke structuur en symptoomvermindering.

Werkzaam op symptoom niveau

Inmiddels is TFP op werkzaamheid onderzocht bij (DSM-IV) borderline patiënten in twee onafhankelijke internationale gerandomiseerde en gecontroleerde trials (RCT's). TFP bleek een significant beter resultaat op te leveren dan de vergelijkingscondities (Clarkin e.a. 2007; en Doering e.a. 2010). In het eerste geval werd de behandeling vergeleken met DGT en met een steunende psychodynamische therapie. Deze bleken beide ook werkzaam, maar op significant minder symptoomgebieden dan TFP. In de Doering studie werd TFP vergeleken met behandeling door experts in borderline problematiek. In de vergelijkingsconditie bleek de uitval veel groter dan bij TFP. Bovendien bleek TFP bij te dragen tot significant meer verbetering in de borderline symptomen, in psychosociaal functioneren, persoonlijkheidsorganisatie en te leiden tot minder suïcides en minder psychiatrische opnames dan de controleconditie. Op basis van deze twee studies kan geconcludeerd worden dat TFP een effectieve behandeling is. In eigen land (Giessen-Bloo, e.a. 2006) werd TFP in een RCT vergeleken met Schematherapie. Beide methoden bleken effectief met grote effectsizes (voor de borderline kenmerken: SFT 2.96; TFP 1.85). SFT gaf in deze studie betere resultaten. Dit verschil hing vooral samen met het verschil in drop-out en het was bovendien een 'scheve' RCT: de patiënten in de TFP conditie waren bij aanvang zelfdestructiever en er dus ernstiger aan toe. Reden om de resultaten van dit onderzoek met enige reserve te bezien (zie ook Yeomans, 2007).

Werkzaam op structureel niveau: de persoonlijkheid

Belangrijk is dat uit het vervolg op de twee eerstgenoemde studies (Levy e.a. 2006; Buchheim, in druk; Fischer-Kern e.a. , 2015) bleek dat TFP niet alleen op symptoomniveau effectief is, maar ook meer structurele verandering te zien geeft - dus in de innerlijke structuur van de patiënt - en wel in de richting van meer veilige gehechtheid.

Patiënten in de TFP conditie gingen beter reflecteren en mentaliseren, kregen meer zicht op zichzelf en op andere mensen. In de vergelijkingscondities gebeurde dit niet. Dit resultaat is daarom zo belangrijk omdat deze structurele veranderingen maken dat mensen duurzaam beter kunnen omgaan met zichzelf en anderen, minder in conflicten terecht komen en beter gevoel kunnen verdragen. In deze gunstige resultaten is TFP vooralsnog uniek.